انجمن شطرنج ایران Iranian Chess Forum

ارسال: #1

قسمت اول: پوزیسیون فیلیدور

اینکه پوزیسیون فیلیدور رو ب عنوان اولین آموزشمون انتخاب کردم دلیل داره. اولا این پوزیسیون علی‌رغم اینکه بسیار ساده است اما در عین حال بسیار متداوله و در بازیهای عملی زیاد پیش میاد و ثانیا پوزیسیون فیلیدور، پایه بسیاری از پوزیسیونهای بعدیمون هم هست و حتی اگر روی صفحه بازی نشه، اما توی واریانتهای محاسباتی ک در حین بازی واقعی پیش میاد، خیلی وقتا باید اون رو ب حساب آورد.

شرایط تیپیک پوزیسیون فیلیدور اینهاست:

الف) شاه مدافع جلوی پیاده حریف رو سد میکنه(معمولا توی عرض ۷)

ب) مدافع باید توی عرض ۶ با رخش مانور بده و مانع پیشروی شاه مهاجم بشه.

ج) ب محض اینکه پیاده مهاجم ب عرض ۶ پیشروی کرد مدافع باید رخ رو پایین بکشه و از پایین ب شاه حریف کیش بده.

پوزیسیون تیپیک فیلیدور رو میتونید در عکس زیر مشاهده کنید.



Modern chess, [17.01.18 13:36]
1. Rb7+ Kf8
2. Kg5 Rc6!
3. f5 Ra6!
همونطور ک گفتیم، مادامیکه پیاده ب عرض ۶ پیشروی نکرده، رخ سیاه باید توی عرض ۶ مانور بده.

4. Rb8+ Kf7
5. Rb7+ Kf8
6. f6 Ra1!

حالا سیاه باید بلافاصله این حرکت رو انجام بده چون سفید تهدید Kg6 رو داره. بعد از Ra1، سیاه از عرضهای پایین ب سفید کیش میده و شاه سفید هیچ جایی برای پناه گرفتن از کیشها نداره و در نتیجه هیچ راه بردی وجود نداره.


پوزیسیون فیلیدور توی بازیهای عملی خیلی زیاد پیش میاد. ب کرات دیده میشه ک بازیکن ی پیاده از حریف پیش میفته و کار ب همین وضعیت میکشه، چون رخها معمولا آخرین سوارهایی هستن ک با هم رودررو شده و تعویض میشن(ب خاطر جایگاه اولیه‌شون روی صفحه ک در گوشه‌ صفحه شطرنجه).

به بازی زیر نگاه کنید.



Modern chess, [17.01.18 13:38]
شاه سفید از همتای سیاه خودش فعالتره و سیاه مشکلاتی هم برای نگه‌داشتن پیاده f داره. حالا ک با وضعیت فیلیدور آشنا شدید میتونید ب راحتی نحوه دفاع کردن در این وضعیت رو پیدا کنید.

در حین بازی، سیاه هم با اطلاع از پوزیسیون فیلیدور ب این صورت بازی کرد:

1....Ra6+!
2. K.f5 Kf7! =

بقیه بازی دقیقا ب همون صورتی خواهد بود ک پیشتر بررسی کردیم.

ادامه دارد...

ارسال: #2

قسمت دوم: پوزیسیون لوسِنا

این پوزیسیون بین شطرنجبازها بیشتر ب نام پل زدن یا تکنیک پل زدن معروفه.


شرایط تیپیک پوزیسیون لوسنا اینهاست:

الف) مهاجم جلوی پیاده خودش رو با شاه اشغال کرده و در عرض ٨ نشسته.
ب) شاه مدافع ب صورت عمودی از پیاده بریده شده و دور نگه داشته میشه.

پوزیسیون تیپیک لوسنا رو میتونید در تصویر زیر مشاهده بفرمایید.



راه برد در این وضعیت، پل زدن توسط رخ در عرض چهارمه.

1. Rf4! Rc1
2. Ke7 Re1+
3. Kd6 Rd1+
4. Ke6! Re1+
5. Kd5 Rd1+
6. Rd5!

پل زدن کامل شده و پیاده سفید وزیر خواهد شد.

حالا بریم سراغ یک مثال عملی و البته پیچیده‌تر.

پوزیسیون لوسنا در مچ دراماتیک قهرمانی جهان در سال ۲۰۱۲ بین آناند و گلفاند ب آناند کمک کرد ک عنوان خودش رو حفظ کنه. بعد ازینکه نتیجه بازیهای کلاسیک ۶ بر ۶ مساوی تموم شد، نوبت ب ۴ بازی سریع رسید. در بازیهای سریع، آناند موفق شد ک بازی دوم رو با ایجاد پوزیسیون لوسنا ببره و البته گلفاند در بازی سوم یک برد مسلم رو در آخربازی رخ! از دست داد! (دلیل محکمی بر اینکه مطالعه عمیق آخربازیهای رخ و این پوزیسیونهای تیپیکی ک داریم آموزش میدیم، بر هر شطرنجبازی ک شطرنج رو ب صورت جدی دنبال میکنه، واجبه). در نهایت آناند موفق شد ک بازیهای سریع رو با همین یک برد و کسب تساوی در بقیه بازیها، با نتیجه ٢.۵ بر ١.۵ ب نفع خودش خاتمه بده و قهرمان فیده باقی بمونه.



آناند-گلفاند
مچ قهرمانی جهان ٢٠١٢
مسکو
بازی دوم از ۴ بازی سریع


آخرین حرکت گلفاند Rf5 بود ک کاملا اشتباهه... و الان شما میدونید چرا.
✔️ این حرکت گلفاند ب آناند فرصت میده ک اسب خودش رو با فیل گلفاند تعویض کنه و بعد شرط الف و ب رو ک در آموزشمون بهش اشاره کردیم، روی صفحه محقق کنه.

72. Ne6+ Kc8
73. Nd4 Rf8
74. N.f3 R.f3
75. Kb6!
آناند بلافاصله جلوی پیاده خودش رو با شاه اشغال میکنه تا شرط الف رو محقق کنه و البته ب لطف رخش ک در عرض ۶ قرار داره، سیاه نمیتونه ب شاه سفید کیش بده.

75...Rb3
76. Rg8+ Kd7
(شاه سیاه، بریده و از پیاده دور شد و سفید شرط ب رو هم محقق کرد).

حالا سفید فقط ١ مشکل داره: درسته ک شرط ب هم براورده شده و سفید تونسته شاه سیاه رو ببُره و از پیاده خودی دور کنه اما کماکان شرط الف، نصفه و نیمه براورده شده، یعنی درسته ک شاه سفید جلوی پیاده خودی رو اشغال کرده اما فعلا نمیتونه ب عرض ۸ برسه و شاهش توی عرض ۶ جلوی پیشروی پیاده خودی رو سد کرده. سفید باید چکار کنه؟

77. Rb8!
مانوری بسیار آموزنده ک باید ب خاطر سپرد. این حرکت باعث شد ک گلفاند بلافاصله تسلیم بشه چون دید ک نمیتونه جلوی ایجاد پوزیسیون لوسنا رو بگیره.

✔️✔️✔️با حرکت Rb8، شاه آناند از حمایت پیاده خلاص شده و میتونه مانور بده و در موقع مناسب ب عرض ٨ برسه.


درسته ک سیاه تسلیم شده اما اجازه بدید یک واریانت فرضی رو در نظر بگیریم تا ببینیم ک تسلیم شدن سیاه ب هیچ عنوان زودهنگام نبود:

77...Rb1
78. Ka7! Ra1+(78...Kc7 79. b6+)
79. Kb7 Rb1
80. b6 Rb2
81. Ra8 Rb1
82. Ra2 Rb3
83. Rd2+ Ke7
84. Ka7 Rb1
شاه سفید داره کم‌کم ب خونه موعود یعنی b8 میرسه.
85. b7 Ra1+
86. Kb8
سرانجام!
86...Ra3
87. Rd4!
و بقیه ماجرا رو ک بلدید.

✔️خواننده تیزبین ممکنه ١ دفاع بهتر در حرکت ٧۵ برای سیاه پیدا کرده باشه. هر چند ک اون راه هم ب باخت ختم میشه اما لازمه ک توضیح بدم ک اگر:

75... Rf8(برای جلوگیری از کیش رخ سفید در عرض ٨)
76. Ka7!
با تهدید Rc6 ک باز باعث بریدن شاه سیاه میشه.
76... Rf7+
77. Ka8! Rf5
78. Rb6! (78. b6?? Ra5#)
78...Kc7
79. Ka7
دوباره با تهدید Rc6
79...Rc5
80. Rb8!
و باز هم بقیه ماجرا رو میدونید.

این آموزش ادامه دارد...
[/size]

ارسال: #3

قسمت سوم: رخ مدافع در سمت بلندتر لنگر پیاده و شاه مدافع در سمت کوتاهتر این لنگر

از پوزیسیونهای فیلیدور و لوسنا ممکنه اینجوری برداشت کرده باشید ک اگر شاه مدافع از محل ترفیع پیاده مهاجم، بیرون رونده بشه یا مهاجم بتونه محل ترفیع رو با شاه خودش اشغال کنه، مهاجم حتما ب پیروزی خواهد رسید. اما در نتیجه‌گیری عجله نکنید. قضیه همیشه هم ب این سادگی‌ها نیست. درسته ک بیرون روندن شاه مدافع از خانه ترفیع پیاده یا اشغال اون با شاه خودی میتونه راه برد رو هموار کنه اما مدافع هنوز یک دفاع مهم دیگه داره ک در این شرایط میتونه ب کمکش بیاد:

✔️رخ مدافع در سمت بلندتر لنگر پیاده و شاهش در سمت کوتاهتر این لنگر

در این شرایط، رخ مدافع میتونه از عرض، مزاحم شاه مهاجم بشه و شاهش هم اگر درست مستقر شده باشه میتونه تهدید برگشتن ب جلوی پیاده مهاجم رو ایجاد کنه.

بیایید از پوزیسیون زیر شروع ب بررسی قاعده فوق کنیم. سفید با علم ب اینکه شاهش ب زودی از خانه جلوی پیاده بیرون رونده میشه، ب آخرین حربه خودش متوسل میشه.

تصویر زیر رو مشاهده بفرمایید.



لارس بو هانسن-کورت هانسن

اسکاندربورگ ٢٠٠۵


ملاحظه میکنید ک مدافع نمیتونه برای دفاع، از پوزیسیون فیلیدور استفاده کنه چون مهاجم عرض ۶ رو با رخش اشغال کرده.

57...Rb2+
58. Kg1+! Kg3
59. Rg5+! Kf3


و حتی شاه مدافع هم ب زودی با Rb1 از خانه ترفیعِ پیاده حریف بیرون رونده میشه اما این هنوز پایان کار نیست. ب تصویر زیر دقت بفرمایید.



حالا ک مدافع، شاه حریف رو مجبور کرد ک ب جلوی پیاده خودش بره، لحظه مناسب فرا رسیده ک سفید ب آخرین حربه دفاعی خودش در این وضعیتها متوسل بشه وگرنه بازی رو ب راحتی خواهد باخت.
60. Ra5! Rb1+
61. Kh2 Re1
62. Ra8 Rd1
63. Ra7 Ke2
64. Re7+ Kf2
65. Ra7 Rd2

حالا وضعیت سفید بحرانیه و باید خیلی با دقت ادامه بده.



حرکتی بسیار عالی و دقیق و در واقع تنها حرکتی ک ب مساوی منجر میشه. اگر پوزیسیون لوسنا رو ک قبلا آموزش دادیم با دقت مطالعه کرده باشید علت این حرکت رو ب راحتی متوجه میشید.

✔️✔️✔️سفید با حرکت Ra1 از ایجاد پوزیسیون لوسنا (شاه سیاه در f1 و پیاده در f2) جلوگیری میکنه.
66...f3
67. Kh3!
سفید ب راحتی فقط منتظر میمونه چون سیاه نمیتونه پوزیسیونش رو بهبود ببخشه.
67...Rb2
68. Kh2 Re2
69. Kh3 Rd2
70. Kh2 Ke3+
سیاه سعی میکنه با ٣ حرکت رخ کاری کنه ک بلکه رخ سفید از پوزیسیون عالی خودش خارج بشه ولی در سمت بلندتر لنگر پیاده، کلی فضا برای رخ سفید وجود داره.

71. Kg1 Ke2
72. Rb1! Rc2

(اگر
72...Ra2
آنگاه
73. Rc1

سفید صرفا در عرض ١ منتظر می‌مونه.
و اگر
72...f2+
73. Kg2 Rc8
74. Rb2+ ke1
75. Rb1+
اما اگر
75. R.f2?? Rg8+
و سیاه می‌برد.)

و اما ادامه بازی:

73. Ra1 Rb2
74. Rc1 Rb3
75. Rc2+ Ke3
76. Rc1! Rb2
77. Rc3+ Ke2
78. Rc1 Rb8
آخرین تلاش. سیاه سعی میکنه شاه سفید رو با Rg8 ببُره اما سفید ب سادگی با کیشهای عرضی پاسخ میده.

79. Rc2+ Ke1

(اگر سیاه Kd3 کنه سفید ب راحتی با Ra2 و بعد Kf2 جواب میده.)

80. Rc1+ Ke2
81. Rc2+ Ke3
82. Rc3+ Kf4
83. Rc7!
طرفین با تساوی توافق کردن.

آخرین حرکت مهم همین Rc7 هستش. حالا ک پیاده ب عرض ۶ خودش(عرض ٣ از دید سفید) رسیده سیاه میتونه ب همون روش دفاعی پوزیسیون فیلیدور برگرده (تصویر زیر رو مشاهده کنید).

✔️✔️✔️دوستان دقت داشتید ک در این آموزش، ما یک بار ب پوزیسیون فیلیدور و یک بار هم ب پوزیسیون لوسنا ارجاع دادیم. دقیقا ب همین علته ک در ابتدای این آموزشها خدمتتون عرض کردم ک این دو پوزیسیون رو باید پیش از همه پوزیسیونها مطالعه کرد و دلیلش هم همینه: این دو پوزیسیون، پایه و مبنای پوزیسیونهای آخربازیهای رخ هستن و بارها و بارها بهشون رجوع خواهیم کرد.

ادامه دارد....



آخرین پوزیسیون قبل از !Rc7

ارسال: #4

قسمت چهارم: دام کاپابلانکا

علت نامگذاری این پوزیسیون آموزشی ما کاملا معلومه. اولین بار کاپابلانکا ازین دام استفاده کرده و موفق شده پوزیسیون عملا مساوی رو ببره.

سوال:
حدس میزنید بزرگترین قربانی این دام در تاریخ شطرنج کی بوده؟

پاسخ:
کارلسن!

درسته ک کارلسن در زمانی ک قربانی این دام شد ١۵ سال بیشتر نداشت اما حتی در اون زمان هم استاد بسیار نیرومندی بود. حریف کارلسن در این بازی آرونیان بود ک در زمان انجام این بازی هم (مثل الان) رتبه دوم جدول ریتینگ رو اشغال کرده بود.

تصویر زیر رو مشاهده کنید.



آرونیان-کارلسن
یادبود تال
٢٠٠۶ مسکو


این وضعیت ب پوزیسیون آموزشی قبلی ما خیلی شبیهه. کارلسن پوزیسیون دفاعی مناسب رو هم برای شاه و هم برای رخش ایجاد کرده، یعنی شاهش رو در سمت کوتاهترِ لنگر پیاده‌ و رخش رو در سمت بلندتر مستقر کرده و..

✔️بنابراین این پوزیسیون عملا مساویه و کارلسن فقط ١ مشکل داره. اینکه بتونه عرض ٨ رو با رخش اشغال کنه تا مانع شکل‌گیری پوزیسیون لوسنا بشه، امری ک ب هیچ‌وجه دور از دسترس نیست.

71...Ra7+!
72. Rd7
(اگر
72. Ke8 Kf6!

و اگر
72. Kd6 Ra6+
و سفید پیشرفتی نمیکنه.)

72...Ra8!
علت این حرکت رو قطعا از آموزشهای قبلی ب خاطر دارید.

73. Rd6!?
خب رسیدیم ب نکته اصلی آموزشمون. این حرکت همون حرکتیه ک معرف دام کاپابلانکاست. ب زودی متوجه نکته و دامی ک در اون نهفته است خواهید شد.



73...Ra7??
و کارلسن ب دام افتاد!
این حرکت دقیقا همون چیزی بود ک آرونیان بهش امید داشت. توجه کنید ک اگر رخ سفید توی هر خونه دیگه‌ای در ستون d بود(مثلا d1 یا d8)، این کیش درست بود اما الان این کیش بازنده است. ب جای این کیش، سیاه میتونست با حرکت انتظاری Kg6 ب تساوی برسه مثلا
74. Rd1 Ra7+
با ایده
75. Ke8 Kf6! =
ضمنا
75. Rd7 Ra8!
و هیچ چیز تغییر نمیکنه.
اما حالا آرونیان با
74. Ke8!
ادامه داد و کارلسن ک متوجه شد چ اشتباه بزرگی کرده بلافاصله بازی رو واگذار کرد.

✔️✔️✔️نکته دام کاپابلانکا اینجاست ک ب خاطر حضور رخ سفید در d6، اگر در حرکت ٧۴ام، سیاه Kf6 کنه اونوقت سفید در حرکت ٧۵ام، !e7 خواهد کرد توام با کیش برخاست. این کیش برخاست، نکته اساسی دام کاپابلانکاست.

کارلسن ک تسلیم شد اما ادامه فرضی بازی میتونست ب این صورت باشه:

75...Kg7
76. Rd4!
ایجاد پوزیسیون لوسنا
76...Kf6
77. Re4! Ra8
در غیر این صورت سفید با Kf8 ب راحتی میبره.
78. Kd7 Ra7+
79. Kd6
و شاه سفید از کیشها فرار میکنه. ضمنا
74....Ra8+
75. Rd8
و بعد هم حرکت e7 ک این راه هم برای سیاه کارساز نیست و کارلسن در هر حالت بازنده است.

دام کاپابلانکا در عمل زیاد پیش میاد و دونستن اون چ ب عنوان مهاجم و چ ب عنوان مدافع واقعا ضروریه. مدافع باید مراقب دام‌گذاری مهاجم با رخش در عرض ۶ یا ٣ باشه و مهاجم هم با دونستن این دام ممکنه بتونه بازی عملا مساوی رو با استفاده از این دام ببره، همونطور ک کاپابلانکا و آرونیان و خیلیهای دیگه موفق شدن از این مدل پوزیسیونهای مساوی، ١ امتیاز بیرون بکشن.

این آموزش ادامه دارد...

ارسال: #5

قسمت پنجم: دفاع در مقابل پیاده رونده اسب(پیاده در ستون b یا g)



شرایط تیپیک مناسب برای دفاع در این پوزیسیون:
اگر مدافع موفق شده باشه ک شاه خودش رو در b8 یا g8 مستقر کنه، میتونه بلافاصله رخش رو ب عرض آخر منتقل کرده و ب صورت منفعل ب دفاع بپردازه.

✔️نکته ١
برای دفاع در برابر پیاده ستون اسب، نمیشه از روشی ک قبلا گفتیم(یعنی شاه در لنگر کوتاهتر و رخ در لنگر بلندتر) استفاده کرد. اون روش فقط برای پیاده‌های ستونهای مرکزی یعنی c، d، e، و f جواب میده. چرا؟
چون لنگرِ کوتاهترِ پیاده‌ ستونِ اسب، بیش از حد کوتاهه و اگر مدافع بخواد از اون روش قبلی استفاده کنه مات خواهد شد(بررسی و اثباتش ب عهده خودتون).

✔️نکته ٢
برای دفاع در برابر پیاده‌های رونده رخ هم در اکثر مواقع میتونید از همین دفاع منفعل در برابر پیاده رونده اسب ک الان آموزش خواهیم داد، استفاده کنید منتها برای دفاع در برابر پیاده‌های رخ، روش دیگه‌ای وجود داره ب نام "پوزیسیون ونکورا" ک متداولتر هم هست و ب زودی اون رو هم آموزش خواهیم داد.

خب بریم سراغ آموزشمون. ب تصویر زیر نگاه کنید.



لیگ برتر روسیه
آلکسیف-ماتلاکوف
سال ٢٠١٣


در این پوزیسیون، سفید با اطمینان ازینکه حریف نیرومندش(با ریتینگ ٢۶۶۵) روش دفاع در این پوزیسیونها رو بلده ب تساوی رضایت داد. بازی میتونست ب این صورت ادامه پیدا کنه:


68...Rf8!
مشکل سفید در این پوزیسیون اینه ک نمیتونه شاه سیاه رو از g8 بیرون کنه چون برای این کار نیاز داره ک از i8 کیش بده!
69. Rh7 Re8!
70. Rg7+ Kh8
71. Ra7 Kg8
72. Kh6 Rf8
73. g6 Rb8
74. Ra6

(اگر
74. g7 Rb6+
75. Kg5 Rc6=)

74...Re8
75. g7 Rd8



و سفید دیگه نمیتونه پیشرفت کنه چون اگر رخ رو از عرض ۶ برداره، سیاه با رخش در عرض ۶ ب سفید کیش خواهد داد و اگر سفید صرفا با حرکات رخ در عرض ۶ وقت تلف کنه، سیاه هم با حرکتهای رخش در عرض ٨ ب صورت منفعل وقت تلف خواهد کرد. اما اگر
76. Kg6 Rd6+!
و اگر سفید رخ رو بگیره سیاه رو پات خواهد کرد.

این یک مثال خیلی ساده بود چون شاه مدافع موفق شده بود ک خانه محل ترفیع پیاده رو اشغال کنه، اما اگر مدافع نتونسته باشه شاه خودش رو ب موقع در g8 یا b8 مستقر کنه، وضعیت دشوارتری خواهد داشت ک البته باز هم با دفاع دقیق، در اکثر مواقع موفق ب کسب تساوی خواهد شد.

در آموزشهای بعدیمون ب این‌گونه وضعیتها خواهیم پرداخت.


ادامه دارد...